1. Thông Tin Sáp Nhập & Lịch Sử Hình Thành
1.1. Sáp Nhập 2025: Từ 5 Phường Cũ Thành 1
Theo Nghị quyết 1685/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, Phường Bàn Cờ được thành lập trên cơ sở sáp nhập toàn bộ địa giới của 5 đơn vị hành chính thuộc Quận 3 cũ, bao gồm:
| Phường Cũ | Phạm Vi Sáp Nhập | Đặc Điểm Nổi Bật |
|---|---|---|
| Phường 1 | Toàn bộ diện tích | Trung tâm hành chính, có Trụ sở UBND |
| Phường 2 | Toàn bộ diện tích | Khu dân cư truyền thống |
| Phường 3 | Toàn bộ diện tích | Nơi có Chợ Bàn Cờ nổi tiếng |
| Phường 5 | Toàn bộ diện tích | Khu vực văn hóa, đền chùa |
| Phường 4 (một phần) | Ngoại trừ khu phố 3 (nhập vào Xuân Hòa) | Phần còn lại nhập vào Bàn Cờ |
Việc sáp nhập này nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Phường Bàn Cờ mới có diện tích khoảng 1,0 km² với dân số khoảng 67.600 người, mật độ dân số hơn 72.000 người/km² – cao gấp 4 lần Quận 1 và gần 2 lần so với trung bình Quận 3.
Trụ sở UBND: 611/20 Điện Biên Phủ, Phường Bàn Cờ, TP.HCM (trước đây 611/20 Điện Biên Phủ, Phường 1, Quận 3)
Số điện thoại: 028.38396136
Diện tích: ~1,0 km²
Dân số: 67.600 người
Mật độ: >72.000 người/km² (cao gấp 4 lần Quận 1)
1.2. Nguồn Gốc Tên Gọi “Bàn Cờ”
Tên gọi “Bàn Cờ” bắt nguồn từ đặc điểm quy hoạch đô thị độc đáo của khu vực này. Từ thời Pháp thuộc (khoảng năm 1910-1920), khu vực được quy hoạch với hệ thống đường cắt nhau vuông vức như ô bàn cờ tướng, tạo nên nét đặc trưng hiếm thấy giữa lòng đô thị.
Quy Hoạch Ô Bàn Cờ – Độc Nhất Vô Nhị Tại TP.HCM
Phường Bàn Cờ là khu vực duy nhất tại TP.HCM được quy hoạch theo kiểu ô bàn cờ (grid pattern), tương tự với một số thành phố lớn trên thế giới như Barcelona (Tây Ban Nha), New York, Seattle (Mỹ).
Đặc điểm quy hoạch:
- Hệ thống đường cắt nhau vuông vức, tạo thành các ô vuông đều đặn
- Hơn 50 con hẻm ngang dọc đan xen như bàn cờ
- Các tuyến đường chính: Bàn Cờ, Cao Thắng, Nguyễn Thiện Thuật, Nguyễn Đình Chiểu, Điện Biên Phủ, Phan Đình Phùng
Ưu điểm của quy hoạch ô bàn cờ:
- Giảm ùn tắc giao thông: Lưu lượng xe cộ được dàn đều khắp khu vực
- Dễ dàng định hướng: Các đường song song và vuông góc giúp di chuyển logic
- Tối ưu không gian: Sử dụng đất hiệu quả, mỗi ô đều có mặt tiền đường
Nhược điểm: Đường đi thực tế dài hơn nhiều so với đường chim bay. Người lần đầu đến rất dễ bị lạc trong mê cung những con hẻm đan xen.
Chính vì đặc điểm này, Chợ Bàn Cờ được mệnh danh là “chợ lạc đường” – luôn khiến người đến lần đầu đau đầu tìm địa chỉ!
1.3. Lịch Sử Phát Triển Khu Bàn Cờ
Thập niên 1930-1940: Khu Bàn Cờ được gọi là “xóm thợ” – các xóm lao động tự phát ở vùng đất ven kênh rạch, đất trống. Dân cư chủ yếu là công nhân làm việc cho các nhà máy.
Từ năm 1957: Khu Bàn Cờ chuyển từ đất trống, đất tạm cư lên phố, trở thành nơi ở của công chức, y tá, nhà giáo, sinh viên. Đây là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của khu vực.
Thập niên 1960: Trong những ngày chiến tranh, nhiều căn nhà tại khu Bàn Cờ bị cháy, nhất là khu Vườn Bà Lớn (nay là phường 1). Sau đó, khu vực được tái thiết nhanh chóng và phát triển thành một khu phố lớn “kiểu mẫu” với nhiều tiện nghi.
Vai trò trong kháng chiến: Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, khu Bàn Cờ là “vùng lõm” của các lực lượng hoạt động bí mật. Những căn nhà nhỏ, tường thấp và lối đi ngoắt ngoéo từng che giấu nhiều trận địa tuyên truyền, in ấn, phát động phong trào.
Di Tích Cách Mạng
Cơ sở Ban Tuyên huấn Xứ ủy Nam Bộ: Căn nhà số 51/10/14 Cao Thắng, Quận 3 (nay thuộc Phường Bàn Cờ) là di tích quốc gia – cơ sở cách mạng nơi hoạt động, nương náu của các tên tuổi lớn như Lê Thị Riêng, Ngô Bá Thành (Phong trào Phụ nữ đòi quyền sống).
Nơi đây cũng ghi dấu sự hy sinh của những người mẹ Bàn Cờ – những người phụ nữ thầm lặng nuôi giấu chiến sĩ cách mạng trong thời chiến, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.
2. Chợ Bàn Cờ – “Chợ Lạc Đường” & Thiên Đường Đồ Si
Chợ Bàn Cờ – Trung Tâm Đồ Si Lớn Nhất Sài Gòn
Nhắc đến Phường Bàn Cờ, hẳn điều người ta nhớ đến đầu tiên luôn luôn là Chợ Bàn Cờ – một trong những khu chợ nhộn nhịp và đặc biệt nhất ở TP.HCM, được mệnh danh là “chợ lạc đường” vì luôn khiến người đến đau đầu tìm địa chỉ.
Lịch sử hình thành: Chợ được hình thành từ những năm 1970, khi người dân địa phương bắt đầu buôn bán đồ cũ, đồ thanh lý từ các cơ quan, quân đội và nhà ở. Dần dần, chợ phát triển thành trung tâm đồ cổ, đồ si lớn nhất Sài Gòn với hơn 300 sạp hàng, hoạt động từ sáng sớm đến chiều tối.
Đặc điểm độc đáo:
- Mê cung hẻm bàn cờ: Các con hẻm đan xen, chồng chéo như bàn cờ – người lần đầu đến rất dễ bị lạc
- Đồ si đa dạng: Từ quần áo vintage, giày dép hàng hiệu đã qua sử dụng đến đồ cổ như đồng hồ, máy ảnh, sách báo
- Giá cả phải chăng: Giá rẻ bất ngờ, có thể mặc cả, phù hợp với mọi túi tiền
- Ngoài chợ Hoàng Hoa Thám: Chợ Bàn Cờ là nơi bày bán nhiều quần áo, phụ kiện, túi xách đã qua sử dụng nhất TP.HCM
Địa chỉ: Giữa đường Nguyễn Thiện Thuật và Cao Thắng, Phường Bàn Cờ (trước đây Phường 3, Quận 3)
Cách vào:
- Từ đường Nguyễn Thiện Thuật: 4 hẻm khác nhau, trong đó hẻm 174 có nhiều điểm gửi xe (5.000đ/lượt)
- Từ đường Cao Thắng: Quẹo thẳng vào hẻm 48 hoặc hẻm 51
Giờ hoạt động: 5h30 sáng – 13h30 chiều (nên đi sớm để có nhiều lựa chọn)
Mặt Hàng Nổi Bật Tại Chợ Bàn Cờ
1. Quần áo & Phụ kiện Second-hand:
- Áo sơ mi vintage, váy retro, quần jeans bạc màu đúng “chất” thập niên 90
- Hàng hiệu: Zara, H&M, Levi’s, và nhiều nhãn cao cấp khác
- Giá: Từ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn đồng
- Đặc biệt: Giày thể thao từ 50.000đ, túi xách hàng hiệu (MCM, Michael Kors) từ 1 triệu đồng
2. Đồ Cổ & Sưu Tầm:
- Đồng hồ cổ: Rolex, Omega, Seiko, Longines… Giá từ vài trăm nghìn đến vài trăm triệu đồng
- Sách báo cũ: Sách giáo khoa trước 1975, truyện tranh, tiểu thuyết, tạp chí cổ
- Đĩa nhạc: Đĩa vinyl và băng cassette cho tín đồ âm nhạc hoài cổ
- Đồ gốm sứ, lư đồng: Các món đồ cổ mang dấu ấn thời gian
Tips mua sắm:
- Đi bộ để dễ len lỏi giữa các quầy hàng
- Đi sớm (trước 9h) để có nhiều lựa chọn và săn được hàng đẹp
- Cẩn thận với hàng giả, nên đi cùng người có kinh nghiệm
- Giữ túi xách và điện thoại cẩn thận vì chợ đông người
- Mặc cả mạnh dạn – giá niêm yết thường cao hơn giá thực
3. Di Tích Văn Hóa & Tôn Giáo
1. Tam Tông Miếu
Tam Tông Miếu là một trong những ngôi miếu nổi tiếng nhất tại Phường Bàn Cờ, thờ ba vị thần tôn (Tam Tông) theo tín ngưỡng Hoa kiều. Ngôi miếu có kiến trúc truyền thống với nhiều chi tiết chạm khắc tinh xảo, là nơi sinh hoạt tâm linh quan trọng của cộng đồng.
Địa chỉ: Đường Cao Thắng, Phường Bàn Cờ
Đặc điểm: Kiến trúc Hoa kiều truyền thống, không gian yên tĩnh giữa lòng phố
2. Kỳ Viên Tự (Chùa Kỳ Viên)
Kỳ Viên Tự là ngôi chùa cổ kính nằm trên đường Nguyễn Đình Chiểu (trước đây là Phan Đình Phùng), là nơi tu hành và sinh hoạt tâm linh của Phật tử. Chùa có kiến trúc cổ điển với nhiều pho tượng Phật linh thiêng.
Đặc biệt: Phía sau chùa Kỳ Viên có khu vực được gọi là “hẻm cocktail” – nơi chuyên bán yaourt, trái cây dầm, sinh tố, nổi tiếng từ những năm 1980 nhờ trung tâm dạy thêm toán lý hóa của thầy Nguyễn Bác Dụng.
Địa chỉ: Đường Nguyễn Đình Chiểu, Phường Bàn Cờ
Nổi tiếng: “Hẻm cocktail” phía sau chùa – khu ẩm thực truyền thống
3. Nhà Thờ & Các Công Trình Tôn Giáo Khác
Tại Phường Bàn Cờ còn có nhà thờ Công giáo và nhiều đền chùa khác, tạo nên một không gian tôn giáo đa dạng, phản ánh sự giao thoa văn hóa của cộng đồng đa sắc tộc, đa tôn giáo nơi đây.
4. Ẩm Thực Đường Phố Bàn Cờ
Chè Hiển Khánh
Chè Hiển Khánh trên đường Phan Đình Phùng là địa chỉ nổi tiếng với các món chè thanh mát, mang hương vị truyền thống. Quán đã hoạt động từ những năm 1970-1980, là ký ức ẩm thực của nhiều thế hệ người Bàn Cờ.
Món nổi bật: Chè ba màu, chè thập cẩm, chè đậu xanh, chè bưởi… Tất cả đều được nấu theo công thức gia truyền, ngọt thanh, không quá ngấy.
Địa chỉ: Đường Phan Đình Phùng, Phường Bàn Cờ
Giá: 15.000 – 30.000đ/bát
Giờ hoạt động: 7h – 22h hàng ngày
Phố Ẩm Thực Nguyễn Thượng Hiền
Chính thức đi vào hoạt động từ cuối năm 2022, phố ẩm thực Nguyễn Thượng Hiền từng được kỳ vọng sẽ là điểm đến hấp dẫn của giới trẻ và du khách ở TP.HCM. Dù còn gặp một số khó khăn về mặt bằng và bãi giữ xe, phố ẩm thực vẫn nổi tiếng với nhiều món ăn đa dạng.
Món nổi bật:
- Cơm gà Hải Nam: Gà luộc mềm, da vàng óng, cơm thơm
- Gà nướng cơm lam: Hương vị Tây Bắc giữa lòng Sài Gòn
- Bánh tráng trộn: Đủ vị chua cay ngọt mặn
- Lẩu Thái, nướng BBQ: Thích hợp cho nhóm bạn
Địa chỉ: Đường Nguyễn Thượng Hiền, Phường Bàn Cờ
Giá: 50.000 – 200.000đ/người
Đặc điểm: Chủ yếu phục vụ mang đi do thiếu bãi giữ xe
Bánh Mì & Các Món Ăn Vặt Truyền Thống
Dọc các con đường trong phường có nhiều quán bánh mì truyền thống, quán xôi, quán phở bò, quán cơm tấm… phục vụ nhu cầu ăn uống hàng ngày của người dân và dân văn phòng. Đặc biệt, khu vực “hẻm cocktail” phía sau chùa Kỳ Viên với yaourt, trái cây dầm, sinh tố là điểm đến quen thuộc của học sinh, sinh viên.
5. Đời Sống & Cơ Sở Hạ Tầng
5.1. Giao Thông
Phường Bàn Cờ được hưởng lợi từ hệ thống giao thông hoàn thiện, quy tụ nhiều tuyến đường trọng yếu:
- Cách Mạng Tháng Tám: Trục giao thông huyết mạch nối Quận 3 với các quận khác
- Nguyễn Thị Minh Khai, Điện Biên Phủ: Đường lớn kết nối trung tâm TP
- Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Thiện Thuật: Tuyến nội bộ quan trọng
- Bàn Cờ, Vườn Chuối, Trần Minh Quyền: Các đường phố đặc trưng
Ưu điểm: Quy hoạch ô bàn cờ giúp giảm ùn tắc giao thông, lưu lượng xe được dàn đều khắp khu vực. Mặc dù mật độ dân số cao gấp 4 lần Quận 1, khu vực ít xảy ra tình trạng tắc nghẽn.
5.2. Y Tế
Dân Bàn Cờ “hưởng lợi” từ 4 bệnh viện lớn gần nhà:
- Bệnh viện Từ Dũ: Chuyên khoa Sản – Nhi hàng đầu
- Bệnh viện Bình Dân: Bệnh viện đa khoa lớn
- Bệnh viện Nhi Đồng: Chuyên khoa Nhi
- Bệnh viện Mắt TP.HCM: (Trước đây là Saint Paul) – Cơ sở tuyến cuối về mắt tại khu vực phía Nam
5.3. Giáo Dục
Phường có nhiều trường học từ tiểu học đến đại học:
- Trường Tiểu học Phan Đình Phùng: Ở hẻm 491 Phan Đình Phùng
- Các trường THCS, THPT: Trong khu vực và lân cận
- Đại học & Học viện: Quận 3 có nhiều cơ sở đại học lớn
- Trung tâm dạy thêm: Nổi tiếng nhất là trung tâm của thầy Nguyễn Bác Dụng (những năm 1980)
5.4. Mua Sắm & Tiện Ích
- Chợ Bàn Cờ: Chợ truyền thống, mua sắm hàng ngày và đồ si
- Bưu điện Bàn Cờ: Điểm giao dịch và chuyển phát lâu năm
- Siêu thị – Cửa hàng tiện lợi: Bách Hóa Xanh, Family Mart, Ministop phủ rộng khắp khu dân cư
- Ngân hàng, hiệu thuốc, quán ăn, quán cà phê: Đầy đủ tiện ích sinh hoạt
5.5. Văn Hóa & Giải Trí
Ngày xưa, Bàn Cờ có đến 3 rạp hát: Đại Đồng, Long Vân và Việt Long (về sau xây mới là rạp Capitol, sau 1975 đổi là Thăng Long). Khoảng năm 1973, tại góc đường Phan Đình Phùng – Bàn Cờ, mọc lên tòa nhà chi nhánh Ngân hàng Việt Nam Thương Tín xây cất lộng lẫy.
Trên đường Bàn Cờ ra đời nhà sách Thương Thương – nơi có thể tìm mua nhiều sách hay, không cần phải ra đến nhà sách Khai Trí trên đường Lê Lợi.
Đường Nguyễn Đình Chiểu lần lượt hình thành các cửa hiệu chuyên bán giày, áo cưới. Còn Nguyễn Thiện Thuật được gọi là “con phố của âm thanh” với các tiệm nhạc cụ.
5.6. Giá Nhà Đất & Bất Động Sản
Thị trường bất động sản tại Phường Bàn Cờ được xếp vào phân khúc cao cấp và có tính ổn định rất cao, chủ yếu phục vụ nhu cầu ở thực của tầng lớp dân cư có thu nhập tốt.
Đặc Trưng Thị Trường BĐS Bàn Cờ
- Khan hiếm dự án lớn: Quỹ đất đã phát triển gần như cạn kiệt
- Sản phẩm chủ đạo: Nhà phố trong các con hẻm xe hơi rộng rãi và nhà mặt tiền trên các trục đường lớn
- Giá nhà đất: 200-500 triệu đồng/m² tùy vị trí và mặt tiền
- Thị trường văn phòng: Nhiều tòa nhà hạng B và C được cải tạo, tích hợp tiêu chuẩn xanh
- Cho thuê phòng trọ, CHDV: Nhu cầu cao do gần trường học, bệnh viện, văn phòng
Ưu Điểm
- Vị trí trung tâm Quận 3, giao thông thuận tiện
- Quy hoạch ô bàn cờ độc đáo, ít ùn tắc
- Gần 4 bệnh viện lớn, trường học đầy đủ các cấp
- Chợ Bàn Cờ nổi tiếng, mua sắm đa dạng
- Cộng đồng lâu đời, giàu truyền thống
- Nhiều di tích văn hóa, tôn giáo
- Ẩm thực đường phố phong phú
Nhược Điểm
- Mật độ dân số rất cao (>72.000 người/km²)
- Dễ lạc đường nếu không quen mê cung hẻm bàn cờ
- Giá nhà đất cao, thuộc phân khúc cao cấp
- Ít không gian xanh, công viên công cộng
- Một số khu vực hạ tầng cũ, cần nâng cấp
- Chỗ đậu xe hạn chế trong các con hẻm nhỏ
Đối Tượng Phù Hợp
- Gia đình trung – cao cấp: Muốn sống tại trung tâm với đầy đủ tiện ích
- Người làm văn phòng: Gần các quận trung tâm, giao thông thuận tiện
- Sinh viên, học sinh: Gần trường học, giá thuê phòng đa dạng
- Nhà đầu tư: Thị trường ổn định, cho thuê dễ dàng
- Dân ghiền đồ si, đồ cổ: Chợ Bàn Cờ là thiên đường
- Người yêu lịch sử: Nhiều di tích cách mạng, văn hóa
Kết Luận
Phường Bàn Cờ không chỉ là một đơn vị hành chính mà còn là một minh chứng sống động cho quy hoạch đô thị khoa học và sự giao thoa văn hóa đa dạng. Từ hệ thống đường phố quy hoạch ô bàn cờ độc nhất vô nhị tại TP.HCM, đến Chợ Bàn Cờ nổi tiếng với đồ si và “chợ lạc đường”, từ căn cứ cách mạng hào hùng đến những ngôi đền chùa linh thiêng – tất cả tạo nên một Phường Bàn Cờ đầy bản sắc và cuốn hút.
Trong hơn 20 năm sống tại TP.HCM, tôi đã có nhiều lần “lạc” trong mê cung hẻm Bàn Cờ, nhưng mỗi lần lạc lại là một lần khám phá điều mới mẻ – một quán chè cổ, một tiệm đồ si độc đáo, hay một câu chuyện lịch sử chưa từng biết. Chính sự “lạc đường” ấy mới giúp ta thực sự hiểu được giá trị của quy hoạch ô bàn cờ: không phải để đi nhanh nhất, mà để khám phá nhiều nhất.
Best Review tin rằng với việc sáp nhập tạo ra quy mô lớn hơn (gần 1 km², 67.600 người), Phường Bàn Cờ sẽ có nhiều nguồn lực hơn để bảo tồn di sản văn hóa, nâng cấp hạ tầng, và phát triển du lịch văn hóa. Chợ Bàn Cờ với đặc trưng đồ si, cơ sở cách mạng số 51/10/14 Cao Thắng, Tam Tông Miếu, Kỳ Viên Tự – tất cả đều là những viên ngọc cần được trân trọng và quảng bá.
Hãy đến Phường Bàn Cờ – nơi bạn có thể lạc đường nhưng không bao giờ lạc lối!
